Proces kościelny o stwierdzenie nieważności małżeństwa prowadzony jest w oparciu o przepisy prawa kanonicznego.
Proces regulowany jest m. in. przez:
- Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku,
- Instrukcja procesowa Dignitas connubii z 2005 roku
- List apostolski motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus z 2015 roku.
Rozwód cywilny może być prowadzony w różny sposób.
Może być różny zakres roszczenia, może być inna liczba rozpraw, mogą być przestawiane bardzo różnorodne dowody. Natomiast postępowanie o nieważność ślubu kościelnego jest nieco bardziej zunifikowane – większość procesów wygląda bardzo podobnie.
Aby lepiej zrozumieć poszczególne etapy postępowania kościelnego o stwierdzenie nieważności małżeństwa, chciałbym przedstawić cały proces w trybie zwyczajnym i jego poszczególne fazy. Stwierdzenie nieważności małżeństwa krok po kroku.
Poniżej kilka podstawowych cech tego procesu:
Wiele osób pyta, czy można osiągnąć „rozwód kościelny” na pierwszej rozprawie. Jest to niemożliwe, bo w postępowaniu o stwierdzenie nieważności małżeństwa nie ma rozpraw jako takich. Są poszczególne kroki, które muszą być zgodnie z procedurą zrealizowane. Poza przypadkiem procesu skróconego (45-dniowy) przed biskupem, nie da się tego w żaden sposób skrócić.
Proces toczy się przed sądem kościelnym (sądem biskupim) lub trybunałem kościelnym.
Proces opiera się wyłącznie o normy prawa kościelnego (prawa kanonicznego) z wyłączeniem przepisów prawa świeckiego.
W procesie kościelnym adwokatem może być wyłącznie adwokat kościelny. Nie może być nim radca prawny czy adwokat świecki.