Co to jest „niezdolność” według prawa kanonicznego?
Niezdolność psychiczna do zawarcia małżeństwa prowadząca do „rozwodu kościelnego„ określona w kan. 1095 n.3 Kodeksu Prawa Kanonicznego. Dotyczy przedmiotu zgody małżeńskiej, którym jest węzeł małżeński, a w istocie istotne obowiązki małżeńskie. NIezdolność psychiczna jest jednym z najczęśćiej występujących powodów do stwierdzenia nieważności małżeństwa.
Niezdolność psychiczna – elementy:
W strukturze tej niezdolności występują trzy następujące elementy:
1) niezdolność (niemożliwość) podmiotu do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich;
2) źródło niezdolności w postaci przyczyn natury psychicznej;
3) istotne obowiązki małżeńskie.
Cechy niezdolności psychicznej do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim
Niezdolność psychiczna powinna charakteryzować pewnymi właściwościami przyjmowanymi tak przez doktrynę jak i przez judykaturę. Niekwestionowanym przymiotem jest jej ciężkość, czyli nieproporcjonalność do istotnych obowiązków małżeńskich.
Co się tyczy postulowanej często uprzedniości niezdolności, to doktryna jest podzielona i przeważa pogląd, że przymiotu tego nie można wymagać. Wystarczy bowiem, by niezdolność ta wystąpiła rzeczywiście w momencie zawierania umowy małżeńskiej. To samo należy powiedzieć w odniesieniu do trwałości. W kwestii absolutności czy względności niezdolności również pojawiają się głosy odmienne i nie ma jednoznacznego stanowiska w tej kwestii.
Źródło niezdolności w postaci przyczyn natury psychicznej
Przyczyna – natury psychicznej – powodująca ową niezdolność musi stanowić jakiś stan patologiczny, możliwy do zdiagnozowania. Niezdolność, o której mowa powinna się odnosić do struktury psychicznej podmiotu, niezależnie od jej przyczyny sprawczej, która może być fizyczna (np. w przypadku zaburzeń psychicznych na bazie organicznej).
Przymiotnik psychiczny w odniesieniu do natury przyczyn niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich może być interpretowany jedynie w sensie poważnej patologii psychicznej. np. alkoholizmu, narkomani, nimfomanii, satyryzmu.
Zatem każda choroba psychiczna jest niezdolnością z do zawarcia ważnego małżeństwa.
Istotne obowiązki małżeńskie
Istotne obowiązki małżeńskie mieszczą się w obrębie dobra małżonków, dobra potomstwa, dobra wierności i dobra sakramentu.
Dobro małżonków konkretyzuje się we wzajemnych relacjach międzyosobowych. Na przykład poprzez wzajemne oddanie się małżonków zarówno w sferze cielesnej jak i duchowej, co powinno prowadzić do ich doskonalenia się, ofiarne udzielanie się sobie przez strony, wspólna wymiana myśli oraz wzajemna pomoc w wypełnianiu własnych zadań.
Istotnymi obowiązkami małżeńskimi w zakresie dobra potomstwa są: spełnianie – w sposób ludzki – aktów małżeńskich skierowanych do zrodzenia potomstwa. Ponadto: ochrona życia poczętego, zachowanie przy życiu dziecka po urodzeniu, wychowanie potomstwa.
O podobnej sprawie piszemy tutaj: PSYCHICZNA NIEZDOLNOŚĆ DO WYPEŁNIENIA ISTOTONYCH OBOWIĄZKÓW MAŁŻEŃSKICH.
W odniesieniu do dobra wierności istotnym obowiązkiem małżeńskim jest zachowanie wierności wobec współmałżonka.
W relacji dobra sakramentu istotnym obowiązkiem małżeńskim jest dochowanie współmałżonkowi dozgonności, inaczej dozgonne trwanie w związku małżeńskim.