Nie w każdym procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa (nie mylić z pojęciem „rozwód kościelny”) zapada wyrok pozytywny. Czasami sąd kościelny orzeka, że małżeństwo zostało ważnie zawarte. Nie udowodniono nieważności małżeństwa. Wtedy też należy się zastanowić, czy warto składać apelację. Apelacja – czyli odwołanie od wyroku sądu kościelnego jest realną szansą na zmianę wydanego wyroku.
W niniejszym artykule przedstawimy kwestie związane z możliwością odwołania się od wyroku sądu kościelnego, czyli z apelacją od wyroku sądu kościelnego. Z artykułu dowiesz się między innymi:
• Czy mam szanse na apelację?
• Kiedy jest możliwa apelacja od wyroku sądu kościelnego?
• Czy adwokat kościelny może pomóc w przygotowaniu apelacji?
• Czym jest sąd II instancji?
• Czy mogę apelować bezpośrednio do papieża?
• Czym jest Trybunał Roty Rzymskiej?
CZY NEGATYWNY WYROK PIERWSZEJ INSTANCJI PRZEKREŚLA MOŻLIWOŚĆ STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA?
List apostolski motu proprio papieża Franciszka Mitis Iudex Dominus Iesus promulgowany 8 września 2015 r. przyniósł wiele zmian dla wszystkich wiernych starających się o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Przede wszystkim wprowadził proces skrócony (45dniowy). Poza tym zniósł wymóg uzyskania dwóch takich samych wyroków. Przed tą reformą, wyrok orzekający nieważność małżeństwa należało z urzędu przesłać do sądu apelacyjnego, który musiał go potwierdzić dekretem bądź drugim wyrokiem. Dopiero wtedy można było uznać małżeństwo za nieważnie zawarte. Reforma papieża Franciszka wyszła naprzeciw uproszczeniu procedury orzekania nieważności małżeństwa i zreformowała kanony Kodeksu Prawa Kanonicznego. Od tamtej pory prawo kanoniczne wymaga jednego wyroku do stwierdzenia nieważności małżeństwa. Co jednak w przypadku, gdy Sąd I Instancji wyda wyrok negatywny, a więc orzeknie ważność małżeństwa? Wtedy mamy możliwość apelacji.
Z poniższego artykułu dowiecie się Państwo:
• Czym jest apelacja i uzasadnienie apelacji?
• Do jakiego sądu należy wnieść apelację i uzasadnienie apelacji?
• O jakie nowe dowody możemy wnioskować?
• Ile trwa proces w sądzie apelacyjnym?
APELACJA – SZANSĄ NA ZMIANĘ WYROKU SĄDU KOŚCIELNEGO
Strona, która czuje się pokrzywdzona wyrokiem czy to negatywnym, czy pozytywnym ma prawo do złożenia apelacji. Czas na wykonanie tej czynności wynosi 15 dni od momentu otrzymania informacji o rozstrzygnięciu sprawy. Apelację należy złożyć do Sądu I Instancji,
a więc tego, który wydał wyrok. W takim piśmie oprócz kwestii formalnych, a więc danych strony oraz oznaczenia numeru sprawy powinna znaleźć się krótka informacja o naszej prośbie, czyli złożeniu apelacji np. wnoszę apelację od wyroku wydanego przez Sąd I Instancji. Taki dokument, jak i wszelką korespondencję do sądu kościelnego najlepiej wysłać za pomocą listu poleconego z potwierdzeniem odbioru. Ważne jest, aby dopilnować terminu złożenia apelacji, bowiem po upływie 15 dni nie będzie to możliwe.
UZASADNIENIE APELACJI – GDZIE NALEŻY JE SKIEROWAĆ?
Uzasadnienie apelacji to dokument, który należy skierować do sądu apelacyjnego w ciągu 30 dni od momentu poinformowania Sądu I Instancji o sprzeciwie od wyroku. Który sąd jest właściwy do rozpatrzenia apelacji? Tą informację znajdziecie Państwo w wyroku, który otrzymacie z Sądu I Instancji. Mowa tutaj oczywiście o właściwości miejscowej, która jest odgórnie ustalona.
• Gdy wyrok wydał Metropolitalny Sąd Warszawski (sąd Archidiecezji warszawskiej i warszawsko-praskiej) sądem apelacyjnym jest Sąd Duchowny w Poznaniu,
• Gdy wyrok o nieważność małżeństwa wydał Trybunał Metropolitalny w Gdańsku sądem apelacyjnym będzie Metropolitalny Sąd Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie,
• Z kolei dla Sądu Metropolitalnego Archidiecezji Krakowskiej sądem II instancji, czyli właściwym do rozpatrzenia apelacji będzie Trybunał Metropolitalny w Katowicach.
CO POWINNO ZAWIERAĆ UZASADNIENIE APELACJI?
Jak każdy dokument, uzasadnienie apelacji powinno zawierać kwestie formalne, a więc: miejscowość i datę, dane strony wnoszącej uzasadnienie, nagłówek, numer sprawy w
I instancji, a także własnoręczny podpis. Zdecydowanie ważniejsza jest część merytoryczna, w której należy wskazać od jakiego tytułu bądź tytułów prawnych apelujemy. Warto podzielić ją na dwie części, a więc Nowe dowody oraz Uzasadnienie.
Nowe dowody to bardzo istotna kwestia przy składaniu Uzasadnienia apelacji. Nasze żądanie musi być nimi poparte. Co przez to należy rozumieć? Nowym dowodem mogą być:
- Zeznania nowych świadków – w tym celu należy powołać świadków, którzy nie zeznawali podczas procesu w Sądzie I Instancji. Warto pamiętać, aby były to osoby, które posiadają informacje pomocne przy rozstrzygnięciu sprawy. Najważniejsze, aby świadkowie znali strony w okresie kojarzenia się związku, a także w czasie poślubnym. Osoby, które znają historię małżeńską jedynie z opowieści którejś ze stron nie będą dobrymi świadkami;
- Ponowne zeznania stron na okoliczność uzupełnienia wcześniejszych zeznań – może zdarzyć się, że strony nie zeznały o istotnych faktach, które mają wpływ na proces. Wówczas jest możliwość uzupełnienia zeznań;
- Ponowna konsultacja z biegłym psychologiem – ten dowód jest szczególnie istotny
w przypadku procesów małżeńskich prowadzonych z kan. 1095 Kodeksu Prawa Kanonicznego. Strony mają prawo do ponownej konsultacji z biegłym psychologiem. Zdarza się, że opinia wydana przez biegłego psychologa w Sądzie I Instancji nie została sporządzona w pełni profesjonalnie i zawiera braki merytoryczne. Dlatego też podczas procesu w sądzie apelacyjnym warto o nią prosić. - Dokumenty – dokumenty medyczne, dokumenty prywatne, których nie dołączyliśmy na etapie procesu w Sądzie I Instancji. Każdy dokument, który może pomóc sędziom
w dojściu do prawdy obiektywnej ma istotne znaczenie.
W Uzasadnieniu należy wspomnieć o wszystkich faktach i okolicznościach, które nie zostały poruszone w Sądzie I Instancji, a przemawiają za naszym stanowiskiem, a więc za tytułem prawnym, od którego apelujemy. Ponadto w tej części należy wskazać, dlaczego nie zgadzamy się z wyrokiem Sądu I Instancji.
ILE TRWA APELACJA W SĄDZIE II INSTANCJI?
Zgodnie z zaleceniem prawa kanonicznego proces apelacyjny powinien trwać krócej niż ten w Sądzie I Instancji. Kanon 1453 Kodeksu Prawa Kanonicznego stanowi, aby sprawy w Sądzie II Instancji nie przeciągały się dłużej niż 6 miesięcy. W praktyce trwają one około 12-14 miesięcy.
ILE KOSZTUJE APELCJA OD WYROKU?
Koszty sądowe w apelacji są różne w każdej diecezji. Dla uproszczenia można przyjąć, że prowadzenie sprawy w sądzie kościelnym w II instancji kosztuje ok. połowy kosztów wyznaczanych w I instancji. Oczywiście strona prosząca o przeprowadzenie niektórych dowodów, np. opinii biegłego psychologa będzie musiała pokryć te koszty.
CZY MOGĘ ODWOŁAĆ SIĘ DO PAPIEŻA?
Sądem apelacyjnym dla każdego trybunału jest także Trybunał Roty Rzymskiej. Strona zawsze ma prawo do podjęcia decyzji, czy skierować uzasadnienie apelacji do sądu kościelnego na terenie Polski, czy może zdecydować się na Trybunał Roty Rzymskiej. Kwestią rozstrzygającą mogą być finanse i czas. Trybunał w Rzymie rozpatruje bardzo wiele spraw z zakresu prawa małżeńskiego, ale nie tylko. Ten czas może być zatem nieco dłuższy niż w sądzie kościelnym na terenie Polski. Jeżeli chodzi o kwestie finansowe, to proces apelacyjny w Polsce może być nieco tańszy, ale niekoniecznie. Papież Franciszek dnia 29 stycznia 2021 r. podczas spotkania z prawnikami Roty Rzymskiej apelował o to, aby ułatwić i przyspieszyć procesy o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Ponadto podkreślił, że jeżeli tylko istnieją ku temu możliwości, taka procedura w Rocie Rzymskiej powinna być bezpłatna.